26 Nisan 2021 Pazartesi

 CEMAL REŞİT REY KONSER SALONU KURULUŞ MACERASI II

KONSER SALONU ÇALIŞMAYA BAŞLIYOR

1989/90 konser mevsimi programını yapabilmek için salona idari ve teknik personel yanısıra ofis çalışanları da alınması gerekiyordu. İstanbul kazan ben kepçe bütün tanıdıkları seferber etmiş kaliteli eleman bulabilme derdine düşmüştüm. İşi kabul ettiğim andan beri geceleri gözüme uyku girmiyor,  kafamın içinde bin bir proje birbirini kovalayıp duruyordu. En büyük şansım Aliye Manizade gibi bir pırlanta ile tanışmak ve CRR Konser Salonu’nu onun desteğiyle bugün bile bozulamayan bir sisteme oturtabilmek olmuştu. Aliye Manizade, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nin ünlü Ortopedi Profesörü Derviş Manizade’nin kızı, bariton Atilla Manizade’nin de kuzeniydi. Avusturya Lisesi mezunu, mükemmel Almanca ve İngilizce bilen, yumuşacık, kibar, çalışkan, uyumlu, üst düzeyde sorumluluk sahibi ender kaliteleri olan bir insandı rahmetli Aliye.


Aliye Manizade, Carlo Domeniconi, Samih Rıfat, F. A.

Üstlendiğim işin ne kadar ürkütücü boyutları olduğu her geçen gün kafama dank ediyordu. Aliye ile ben, aramıza katılan gençlerle birlikte devamlı işi takip ederek, çok profesyonel çalışarak sistemi ilk yılında oturttuk. İstanbul’da ilk kez kız-erkek üniversite öğrencilerinden oluşan bir ekip ile konuklarımız olarak kabul ettiğimiz konser dinleyicisini en iyi biçimde ağırlamaya önem verdik. Davet ettiğimiz sanatçıların İstanbul’a ayak bastıkları andan ayrıldıkları dakikaya kadar üzerlerine titriyorduk.


        Piyanist Dmitri Alexeev
        Piyanist Jannis Vakarelis



 




                    Piyanist Peter Katin

Temalı konser dizileri, genç besteci ve yorumcuları destekleyen konserler, usta besteci ve yorumcularımız için düzenlediğimiz onur geceleri, yabancı müzisyenlerle bizim müzisyenleri bir araya getiren konser projeleri, Rönesans ve Barok müzikte uzmanlaşmış grupların konserleri, oda operaları programları CRR’e getirdiğimiz yeniliklerden sadece bazılarıydı. Sezon içinde Türk Müziği de, Bale de, modern dans da, caz da vardı. Böyle renkli, böyle çeşitli konser ve gösteri programı olan bir başka kurum yoktu henüz Türkiye’de.

                                    


              Ahmed Adnan Saygun Onur Gecesi

                                                        Semiha Berksoy Onur Gecesi

                                            Lontano Topluluğu ve Kadın Besteciler Konseri

PİYANO SATIN ALMA MACERAMIZ

İşin başında en önemli sorunumuz piyano idi. Konser Salonu idik ama piyanomuz yoktu. Açılış konserleri için Aydın Gün’ün kapısını çalmış, İstanbul Festival’ine ait olan Steinway konser piyanosunu ödünç almıştık. İyi de, bundan sonraki konserleri de ödünç piyano ile yapmayacaktık herhalde. İstanbul Belediyesi’nin ilk konser salonuna lâyık piyanolar alınmalıydı. Yine Saraçhane’deki Belediye Sarayı koridorlarını epey aşındırdıktan sonra nihayet yeşil ışık yandı. Bu vesile ile o zamanki İstanbul Büyükşehir Belediyesi bünyesinde sadece ISKI’nın yurtdışından gümrüksüz ithalat yapma yetkisi olduğu anlaşıldı. Tesadüf, ISKI Genel Müdürlüğüne getirilen Ergun Göknel ilkokul arkadaşım çıktı.

Velhasıl, piyanist Ayşegül Sarıca ile Hamburg’daki Steinway  fabrikasına piyano seçmeye gönderildik. Ayşegül bize gösterilen 12 piyano arasından iki muhteşem Model D Steinway seçti. Birinin ses rengi parlak, ötekinin daha yumuşak olsun dedik. Piyanoların hangi koşullarla korunacağına dair fabrika yetkililerinden bilgiler aldık ve döndük memlekete. Böylece konser salonumuz ISKI sayesinde 2 adet fevkalade piyanoya kavuşmuş oldu.


                                                    Ayşegül Sarıca, F. A. Gönül Gökdoğan 

Üzerine titrediğim piyanolar için 24 saat nem ve ısı ayarlı özel klimalı bir oda hazırlandı. İdari personelden birinin görevi her sabah piyano odasının ısı ve nem durumunu kontrol etmekti. Genç piyano akordörü Levent Conker ile anlaştık ve onun Steinway fabrikasında staj görmesine yardımcı olduk. Piyanolarımıza kavuştuktan sonra alnımızın akıyla Maria Joao Pires  ya da Dimitri Başkirov gibi efsane piyanistleri salonumuza davet edebilecektik. Fransız, İtalyan, Rus, Amerikan, Alman, İngiliz Kültür Merkezleri ile yakın işbirliğine girişmiştik. Onlar da yüksek standartlara sahip olan ve o standartlara uygun yönetilen bir konser salonuna kendi sanatçılarını getirmek için can atıyorlardı. İlk yılın sonunda salonumuza bir de klavsen almaya karar verdik. Trevor Pinnock’un  tavsiyesi üzerine Boston’daki bir klavsen yapımcısına klavsenimizi ısmarladık. Böylece İstanbul Büyükşehir Belediyesi bir de özel yapım klavsene sahip oldu. 

CEMAL REŞİT REY KONSER SALONU

Konser salonuna Cemal Reşit Rey adının verilmesi de ilginçtir. Hikâyeyi baştan anlatsam iyi olur. 1923 yılında Paris Konservatuarı’ndan mezun olan Cemal Bey, hocası ünlü piyanist Marguerite Long ile çalışmaya devam etmektedir. 19 yaşındaki genç piyanist ve besteci parlak bir kariyerin eşiğindedir. Öte yandan 1923 yılı Türkiye için yepyeni bir çağın başlangıcıdır. Paris’teki genç müzisyene tam bu sırada İstanbul’dan sürpriz bir telgraf gelir. Cemal Bey, Türkiye’ye çağrılış serüvenini Atatürk’ün doğumunun 100. Yılı dolayısıyla İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi tarafından düzenlenen “Atatürk ve Sanat” başlıklı Sempozyumda şu cümlelerle anlatır:

Uşakizade Halit Bey’den (Halit Ziya Uşaklıgil)- ki kendisi o zaman Şehremaneti Sanayi-i Nefise Encümeni  reisiydi-bana bir telgraf geldi[...] [İstanbul’da] ders vereceğim bir Konservatuar, bir Darülelhan açılıyor. Buna bir alafranga kısım ilâve edilmiş. Darülelhan’da bana kompozisyon ve piyano sınıfları veriliyor.  

                                                                    Cemal Reşit Rey

Paris’ten gelen bu sarı saçlı, mavi gözlü, ince bıyıklı, Fransız aksanıyla ağdalı bir Osmanlı Türkçesi konuşan dinamik gencin ilk öğrencileri ondan topu topu dört- beş yaş küçük, çoğu ona hayran genç hanımlardı. Sonraki yıllarda Şair Nigar sokaktaki konağında özel piyano dersleri de verirdi Cemal Bey. Cemal Bey’in sevgili piyano öğrencileri arasında Orhan Pamuk’un halası Gönül Pamuk, Gülsin Onay’ın annesi Gülen Erim, Hasan Muhittin Çanga Paşa’nın kızı ve eski bakanlardan Cahit Kayra’nın eşi Gönül Kayra, çellist Selma Gökçen’in annesi Emel Uygur, daha niceleri var.

İşte bu öğrencilerden ikisi bir gün Konser Salonu’nda beni ziyarete geldiler. Gelenlerden biri Cemal Reşit Rey’in İstanbul Belediye Konservatuarı’ndaki ilk piyano ve analiz öğrencilerinden olan Masume Batu ile Türkiye Radyolarının ilk kadın spikeri Emel Gazimihal’di. Bana bir öneriyle gelmişlerdi. Hocaları Cemal Bey, İstanbul Belediyesi’nin müzik etkinlikleri ile özdeşleşmiş bir isimdi. Belediye Konservatuar’ında şehrin ilk yaylı çalgılar orkestrasını kuran, ardından İstanbul Belediyesi Şehir Orkestrası’nı kurup emekli oluncaya kadar şefliğini yapan Cemal Bey’in adı yeni belediye konser salonuna verilmeliydi. Hanımların önerisini hemen Hilmi Yavuz’la konuştum, Hilmi de fikri derhal benimsedi sağ olsun. Böylece başta Cemal Bey’in öğrencileri olmak üzere, Belediye Başkanı Nurettin Sözen’in de katıldığı bir törenle salona Cemal Reşit Rey Konser Salonu adı verildi.

                                Sağdan sola Masume Batu, Emel Gazimihal, F. A. Nürettin Sözen

SIKINTILI İLİŞKİLER

Belediye ile ilişkilerimiz çok iyi gider gibi görünürken birden tersine dönüyor, ardından yine düzeliyordu. Geçinemeyen aile fertleri gibi sürekli dedikodular, fesatlıklar, dalkavukluklar deryasında yüzüyorduk. Sürtüşmelerimiz daha işin başından “halkçı” versus “elit” takışmasına dönüşmüştü. Ülkemizde ister Profesör Doktor ister Şair ister Filozof olun, klasik müziğin “elit”lere hitap ettiği, “halk”a uzak olduğu önyargısından kurtulamıyorsunuz. Halka hitap etmekten anlaşılan da her nabza göre şerbet vermekten geçiyordu benim patronlara göre. Salonun uluslararası boyutta örnek niteliğini korumak için 3 yıl boyunca belediyeye karşı verdiğim cansiperane mücadele sonucu yüksek tansiyon hastası olmuştum.

Belediye Başkanlığına ve Kültür Dairesi’ne sunduğum CRR Konser Salonu kullanım ve işletme yönetmeliğine uyulmuyordu. Aylar önceden hazırlayıp yayınladığımız, duyurularını yaptığımız yıllık programımıza uymayan tahsislerle bizi deli etmeyi sürdürüyorlardı. Nurettin Sözen “Ben iki yüz- üç yüz kişi klasik müzik dinleyecek diye bu salona bu kadar para veremem” diyerek noktayı koymuştu. Ben, salondan çok daha fazla kişinin yararlandığını, böyle bir mekânın ticarî önceliklerle yönetilmemesi gerektiğini söylesem de başkan Nuh diyor Peygamber demiyordu. 

    Cemal Reşit Rey ve İBB kültür işlerine bakan ekip. Sağdan Biltin Toker, Hilmi Yavuz, F.A. Nurettin     Sözen ile. Arka sırada konser salonunun müdavimlerinden İshak Alaton, Avukat Süreyya Ağaoğlu,                                                 Büyükelçi Vahit Halefoğlu ve eşi Zehra Hanım.

 Sonunda iki olayla bıçak kemiğe dayandı. Birincisi, Bedrettin Dalan zamanından beri Şehir Tiyatrolarını yönetmekte olan Gencay Gürün’ün “Evita” müzikalini ille de CRR Konser Salonunda sahnelemek ısrarı, ikincisi ise Sözen takımının binanın alt katını televizyon stüdyolarına dönüştürmek amacıyla yıkıma kalkışmasıydı. Aslında ben müzikale filan karşı değildim. Ama CRR sahnesi tiyatro sahnesi değildi. Kulisi bile yoktu. Ne kadar “Dekorlar sığmaz, sahne ve sahne arkası uygun değil” dedimse de Gencay Gürün, “Uysa da uymasa da biz uydururuz” mantığını Nurettin Sözen’e inandırmıştı. Öte yandan SHP’li belediyeciler de aynı mantıkla salonun dibini oyarak Belediye Radyo Televizyon Stüdyosu kurma ve parti propagandası yapma telaşı içindeydiler. Erdal İnönü başta olmak üzere başvurmadığım SHP’li kalmamıştı. Herkes yüzüme karşı haklı olduğumu söylüyor ama hiçbir şey yapamıyor veya yapmıyordu.

Tabii olan biten sır değildi ve belediye ile sorunlarım olduğu etrafta, sanat ve müzik camiasında konuşuluyordu. Aydın Gün tam bu aşamada sahneye girdi. Kendisini çocukluğumdan beri tanırdım. Babamın konservatuardaki öğrencilerindendi, ayrıca İstanbul Belediyesi Şehir Operası’nda korrepetitör olarak çalıştığım yıllarda müdürüm yani patronum olmuştu. Cumhuriyet gazetesi müzik yazarı sıfatıyla İstanbul Festivali dolayısıyla kendisi ile kaç kere söyleşi yapmıştım. Daima mesafeli, hatta “burnundan kıl aldırmayan” tavrıyla insanı yanına yaklaştırmayan bir kişilikti Aydın Gün. Belki de bu yüzden beni The Marmara oteline kahve içmeye davet edince epey yadırgadım. Hangi dağda kurt ölmüştü de Aydın Bey beni kahve içmeye çağırıyordu. Davete icabet edip, The Marmara Kafe’ye gittiğimde Aydın Bey’in söze nasıl başladığını bugün hiç anımsamıyorum ama görüşmemizin ana konusu benim yöneticilerle daha diplomatik iletişim kurmaklığımın lehime olacağı yönündeydi. Beni uyarıyordu Aydın Bey. O zaman bu uyarıya pek anlam verememiştim. Senaryonun ne olduğu daha sonra anlaşılacaktı.

En gergin günlerden bir gün Nurettin Sözen beni makamına çağırdığında Gencay Gürün, Hilmi Yavuz, genel sekreter Tuğrul Erkin ve diğer bazı zevat, uzun bir masanın etrafına engizisyon mahkemesi yargıçları gibi dizilmişlerdi. Nurettin Sözen “itirazlarımı basına sızdırarak suç işlediğimi” beyan etti önce. Gencay Gürün hemen sözü alarak “devlet memurunun basına demeç vermesi suçtur Sayın Başkan!” buyurdu. Hilmi Yavuz başıyla onayladı, suçlu olduğum gerekçesi ile istifam istendi. İstifa etmeyince de yazılı bir deklarasyonla görevden alındım. Gerekçe yoktu. Sözen, “bana karşı çıktınız da o yüzden görevinize son verdim” mi diyecekti? Deklarasyonda, “Prof. Filiz Ali’nin görevinin bir yıl daha uzatılmasına gerek duyulmadığından görevinin kapatılmasına karar verilmiştir” deniyordu. “Görev kapatmak” !

Olay çabuk duyuldu. Sabah gazetesinin 8 Temmuz 1992 tarihli manşeti “Salon Müdürü şutlandı” şeklindeydi. Altında:

[…]CRR Konser Salonu’nun Genel Sanat Yönetmeni Prof. Filiz Ali, salonun bazı bölümlerinin Televizyon Stüdyosuna dönüştürülmek için yıkımına karşı çıktı. Bunun üzerine Anakent Belediye Başkanı Nurettin Sözen, Filiz Ali’yi önce istifaya zorladı ardından da görevine son verdi” yazıyordu[...] 

Atilla Dorsay, aynı gün çıkan Cumhuriyet gazetesinde olayı şu cümlelerle özetliyordu.

[…]CRR Konser Salonu’nu 4 yıla yakın zamandır yöneten Prof. Filiz Ali, altında Prof. Nurettin Sözen, Tuğrul Erkin, Prof. Mete Tapan, İcen Börtücene ve de Hilmi Yavuz’un imzaları bulunan bir yazıyla bu görevinden alınmıştır. Nedeni bu salonu 4 yıldır dünyanın sayılı sanat ve müzik merkezlerinden biri haline getirmeyi başaran Ali’nin, belediyenin bu salonla ilgili son iki uygulamasına karşı çıkmasıdır[…]

Olay basında dallanıp budaklanmaktaydı. Mimarlar Odası, İstanbul Belediyesi’nin Kent Televizyonu için Cemal Reşit Rey konser salonunu mekân seçmesine “karşı” bir bildiri yayınladı. Bildiride [Cemal Reşit Rey Konser Salonu’nun gerek mimari özellikleri ve gerekse nitelikli müzik dinletilerine dönük özgün işleviyle korunması gereken bir kültür mekânı olduğu…] belirtiliyordu.

Mahmut T. Öngören 21 Temmuz’da Cumhuriyet gazetesinde:

[…]Dünyanın tüm televizyoncularına sorun; size bir konser salonunun altının da üstünün de TV stüdyolarına dönüştürülmemesi gerektiğini, yüzlerce teknik neden ileri sürerek kanıtlayacaklardır[…] diyor ve […] dünyanın tüm müzik eleştirmenlerine sorun: “Evita” müzikalinin de “yükte ağır, müzikte hafif” değer taşıdığını söyleyeceklerdir[…]diye devam ediyordu.

Görevimden “şutlanmam” şöyle gerçekleşti:  Resmî yazı sabah odama gelir gelmez elime verildi. Hemen arkasından, Hilmi Yavuz’un başımıza musallat ettiği müessese müdürü kerameti kendinden menkul şair ve felsefeci Sabahattin Batur, beraberinde benim salondaki ilk günlerimde getir götür işlerine baksın diye işe aldığım Arda Aydoğan olmak üzere odama selamsız sabahsız dalıverdi. Arda, bütün zamanların bir numaralı dalkavuğu olduğundan saf değiştirmesi için birkaç dakika yeterli olmuştu. Önde Sabahattin arkasında Arda, odayı derhal boşaltmam isteğiyle karşımda dikiliyorlardı. Odacı Fevzi telaşla koli aramaya koştu. Masamın üzerindeki şahsi eşyaları, kitapları, CD’leri kolilere yerleştirdik bu iki adamın gözetimi altında.

Bu duruma tanık olan Basın ve Halkla ilişkiler elemanımız Canset Aksel üzüntüsünden derhal istifasını verdi. İstifa mektubunu şu cümleyle bitirmişti Canset: “Birlikte çalışma onurunu taşıdığım Sayın Filiz Ali’nin odasının işgal edilerek gözetim altında boşalttırılmasından duyduğum utanç ve üzüntüyle istifa ediyorum.”

                                                    Aliye Manizade, F.A. Canset Aksel

Aliye Manizade de birkaç gün sonra Hilmi Yavuz’a müessese müdürü Sabahattin Batur’u eleştiren ağır bir mektup yazarak istifasını sundu. Ancak ben cepheyi vuruşa vuruşa terk etmeye kararlıydım. Kolilerimle birlikte CRR Konser Salonu’nun kapısının önünde bir basın açıklaması yaptım. Basına dört dörtlük bir kültür/sanat skandalı haberi çıkmıştı. Yazıların ardı arkası kesilmiyordu. Yalçın Pekşen, Şule Perinçek, Rengin Uz, Reyman Eray, Doğan Hızlan, Melih Âşık, Atilla Dorsay, Mahmut T. Öngören köşe yazıları yazdılar. Röportajlar yapıldı. Bütün yazılarda Nurettin Sözen ve ekibi fena halde eleştiriliyordu.

 

Hollanda İstanbul Baş Konsolosu Jan J. Jonker Roelants, Dr. Nurettin Sözen’e hitaben yazdığı 21.07.1992 tarihli mektupta, ‘İstanbul’daki CRR Konser Salonu’nun Avrupa’daki en iyi konser salonlarıyla yarışabilecek bir akustiğe sahip tek konser salonu olduğunu ve böyle bir mekanın başka amaçlar için kullanılmaması düşünülerek, gereğinin yapılacağına inandığını belirtmişti.’

Devlet Sanatçıları Ayla Erduran, Güher Pekinel, Gülsin Onay, Gönül Gökdoğan, İlhan Usmanbaş, Cengiz Tanç heyet halinde Belediye Başkanının huzuruna çıkarak olayı protesto ettiler. İdil Biret başta olmak üzere sanatçılar SHP Genel Başkanı Erdal İnönü’ye mektuplar gönderdiler. Mimar Sinan Üniversitesi Devlet Konservatuarı Kurul Kararı ile bir basın açıklaması yapıldı ve benim görevden alınmam protesto edildi. CRR Konser Salonunu benimseyen dinleyici kitlesi arasından çıkan birkaç kişinin, özellikle uzun yıllar İtalya’da sosyal alanlarla aktivist olarak deneyim kazanmış olan heykeltıraş Maral Kılıç’ın girişimi ile bir imza kampanyası başladı.


                                    İmza verenlerden piyanist Gülsin Onay CRR Sahnesinde

Olay beni çoktan aşmıştı. İnsanlar, 1- Filiz Ali’nin göreve iadesi. 2- CRR Konser Salonu’nun amaç dışı kullanılmaması doğrultusunda imza vermişlerdi. İmza verenler arasında Esin Avşar, Cem Mansur, Yıldız Kenter, Şükran Güngör, Çiğdem Selışık, Ercan Yazgan, Genco Erkal, Zühal Olcay, Haluk Bilginer, Mahir Günşıray, Ahmet Leventoğlu, Zeliha Berksoy, Sarkis, Bedri Baykam, Yahşi Baraz, Ali Teoman Germaner, Metin Deniz, Şahin Kaygun, Dr. Ünal Bengisu, Alp Yalman, Tezcan Yaramancı, Neşe Erdok, Nergis Yazgan, Murat Belge, Can Yücel, Onat Kutlar, Halet Çambel, Nazmi Akıman, Dr. Ayan Gülgönen, Dr. Macit Uzel, Şirin Tekeli gibi toplumun her kesim ve katından 3000 üzerinde imzaya ulaşılmıştı ama Nurettin Sözen geri adım atmadı.

 

İşte gelinen bu noktada Aydın Gün’ün beni neden The Marmara Kafe’ye kahve içmeye çağırdığı anlaşıldı. Nurettin Sözen yerime Aydın Gün’ü getirmişti. Aydın Gün’e kimsenin itirazı olamazdı. Çok iyi bir manevraydı bu. Aydın Gün ağzımı aramış, geri adım atmayacağımı anlayınca da “olur”unu vermişti ipimi çekecek olanlara. Eh, uyarmıştı beni, ondan günah gitmişti bu durumda. Ancak Aydın Gün, bir önemli ayrıntıyı yani Nejat Eczacıbaşı’nın gazabını hesaba katmamıştı. Nejat Bey köpürmüş, hıncını yeterince alamayınca da beni makamına çağırmıştı. Aslında Nejat Bey ile ahbaplığımız İstanbul Festivali dolayısıyla oldukça yakın sayılırdı. Her zaman kibar, güler yüzlü ve esprili, özel bir insandı Nejat Bey. Yine de benimle ne konuşmak istediğini merak etmiştim doğrusu.

 

“Kızım, sana yapılan büyük haksızlıktır!” diye başladı söze. Ancak asıl tepesini attıran Aydın Gün’ün bu görevi kabul etmesi olmuştu anlaşılan. Aydın Bey’i çağırdığını, İstanbul Festivali’nin yöneticisi olarak böyle bir görevi kabul etmemesi gerektiğini, her iki işi de yapamayacağına göre Festival’den  derhal istifa etmesini isteyerek kendisine “kapıyı gösterdiğini” söyledi. Nejat Bey sağolsun benim gönlümü alıyordu böylece, ancak Aydın Bey’in Festival yönetiminden istifa ettirilmiş olması beni hiç ilgilendirmiyordu. Olan olmuş, atı alan Üsküdar’ı geçmişti. Taşlar yeniden yerini bulmuş Nejat Bey, Aydın Gün’den boşalan IKSV yönetimi mevkiine Melih Fereli'yi getirmişti bile. Tek açıkta kalan bendim bu durumda.

 Cemal Reşit Rey Konser Salonu sayfası benim için böylece kapanmış oldu belki ama 1989-92 yılları arasında fırtına gibi geçen bu üç yıl unutulmaz anılar, tanışıklıklar, dostluklar, ilişkiler, gerginlikler, heyecanlar, sevinçler, mutluluklar ile dopdoluydu. O üç yılın anılarını kalbimde özlemle saklıyorum.

 

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder